Het was in het weekend van de recordtemperaturen, het Griekse referendum en van de Tour de France in Utrecht dat in het zonnige Oostvoorne de specialty Onderwaterarcheologie gegeven werd. Als duikobjecten werd gebruikgemaakt van een aantal wrakken in het Oostvoornse meer.

Het Oostvoornse meer was vóór de afsluiting een arm van de Maas en aanloop voor de haven van Brielle. Door verraderlijke zandbanken zijn hier nogal wat schepen vergaan. Door zandwinning voor de aanleg van de Maasvlakte kwamen in de vorige eeuw een aantal oude wrakken tevoorschijn, die aanvankelijk onder het zand verborgen waren. Het Oostvoornse meer is daarom een interessante locatie om onderwaterarcheologie te bedrijven.
Als aanschuivers kregen Ernst de Vries en ik de mogelijkheid om een specialty die al lang op ons verlanglijstje stond te volgen bij duikvereniging GEJO. De specialty werd gegeven door Leonieke Goutier en Ferry van Dorst. Hij duurde twee dagen en we overnachtten in de huisjes achter Slag Stormvogel. Huisjes van “basic” tot “helemaal niets”. Gelukkig konden de bewoners van “helemaal niets” bij de “basics” douchen en tanden poetsen.

De zaterdagochtend werd gevuld met een theoretisch gedeelte, waarin vooral de legale aspecten van het vinden van historisch erfgoed werden benadrukt (overal afblijven, niet gericht zoeken en toevalvondsten melden bij de minister), en hoe een archeologisch onderzoek wordt verricht (meten is weten, waarnemingen opsturen naar de Archeologische Dienst, RCE). Leonieke begeleidde een droog-praktische oefening op het strand, waarbij we zoektechnieken oefenden. Ze maakte duidelijk  hoe belangrijk het is om goede afspraken te maken over hoe wie wat doet tijdens het duiken. Onder water is het immers niet zo gemakkelijk praten.

De rest van het weekend was bestemd voor duiken, duiken, duiken. Het plan was om te duiken op twee verschillende wrakken. De OVM 1 of het spare-ribswrak, en de OVM 7. De groep cursisten werd verdeeld in twee ploegen: ‘Ploeg Ferry’ met de “dubbelsetters” Cyriel, IJdo en Ernst; EstherK en ikzelf zorgden voor de vrouwelijke touch. ‘Ploeg Leonieke’ bestond uit MariekeD, Elsbeth, Susanne, Jochem en GertJan (ook externe ‘aanschuiver’). Zij zouden de OVM 1 onderzoeken. ‘Ploeg Ferry’ was beter geëquipeerd voor de dieper en verder gelegen OVM 7.

De eerste duik stond in het teken van het zoeken en markeren van de wrakken. ‘Ploeg Ferry’ moest een behoorlijk eind zwemmen in een aangegeven richting tot een richel op 18 meter, en vervolgens die richel naar rechts volgen tot de eerste resten van het wrak te zien waren. Het uitzwemmen op koers gebeurde in linie met alle duikers naast elkaar (behalve Ferry, die was ons na 20 seconden al kwijt…). Goed bij de richel aangekomen, zwommen we een minuut of vijf naar rechts. Helaas hebben we geen wrakstukken ontdekt. Op het afgesproken teken van IJdo zijn we omgedraaid en nog aan de linkerkant gaan zoeken, maar ook daar zonder succes. Geen wrak gevonden dus. Ook Ferry, die in z’n eentje naar de plek van het wrak gezwommen was, heeft het wrak niet aangetroffen. Zou de wraksite verstoord zijn door recente zandwinning? Wie zal het zeggen? Plan B was om onze archeologische bezigheden te verplaatsen op de OVM 1, die wel al door ‘ploeg Leonieke’ gevonden en netjes afgeboeid was.

De tweede duik, nog voor het avondeten, werd gebruikt om een gidslijn over het wrak te leggen en om allen afzonderlijk een algemeen overzicht te laten krijgen van de wraksite. Weer terug uit het water werden de koppen bij elkaar gestoken en werd het wrak in een grove opzet getekend. Iedereen had ongeveer hetzelfde in het hoofd, maar de oriëntatie van het wrak, de afmetingen van de stukken en hoe alles ten opzichte van elkaar lag moest in de volgende duiken uitgezocht worden.

De zondagochtendduik werd in twee ploegen gedoken. ‘Ploeg Leonieke’ heeft alle balken van het centrale deel nauwkeurig opgemeten en driehoeksmetingen uitgevoerd, terwijl ‘ploeg Ferry’ daarna interessante delen van het wrak en de nabije omgeving nader onderzocht en bemeten heeft. Zo lag er bijvoorbeeld een anker op de wraksite, een plankje met amforen en een eindje verder van het wrak af gelegen een houten richel en planken.

Bij de driehoekmetingen moest één duiker het meetlint vasthouden en zijn buddy met het lint uitzwemmen naar een vooraf afgesproken punt – vaak niet zichtbaar door het slechte zicht -, de lengte opmeten en vervolgens terug zwemmen plus lint oprollen en de ‘stand’ doorgeven. Een mooie onderwater oefening!

Bovenwater werden de resultaten van de duik besproken. Maten en driehoeksmetingen werden doorgegeven en er werd gespeculeerd over wat er wel en niet bij het wrak hoorde. De planken en richels, die net boven het zand uitstaken, horen waarschijnlijk ook bij het wrak en zijn mogelijk delen van het scheepsboord en van het dek. Het anker was zo groot, dat het wellicht niet bij het wrak hoort en de amforen zijn eerder prullaria van de Intratuin, dan een deel van de scheepsvracht.

Tijdens de laatste duik werden de laatste puntjes nagemeten en de boei en de gidslijn van het wrak gehaald. En niet alleen daarvoor was een laatste duik nodig: Elsbeth maakte haar 250ste duik en is daarmee  4sters duiker geworden!

Tegen vijven was de Tour de France voorbij en waren de meeste wegen weer vrij om naar huis te gaan. Ik heb enorm genoten van de specialty Onderwaterarcheologie. Kundige cursusleiding en toegewijde  cursisten. Maar bovenal een heel leerzaam en gezellig weekend!

Anne Lamers

Naschrift:

Na afloop van de cursus hebben we wat opgezocht over het wrakje OVM 1. Het blijkt dat het wrak eind jaren zestig is blootgelegd. Vermoedelijk is het een Engels of Iers schip uit de 18e eeuw. Er zijn kanonnen en munten geborgen van dit wrak. Wil je meer zien van het wrak kijk voor  een mooie foto van het OVM1 wrak, in aanmerkelijk fraaiere staat dan nu op:
https://www.facebook.com/media/set/?set=a.437792622966943.1073741830.249808561765351&type=3

of voor een filmpje  gemaakt met goed zicht (vanaf minuut 2.15 tot ca. 5.00)
https://www.facebook.com/divecenteroostvoorne/videos/vb.249808561765351/594197743993096/?type=3&theater 

MariekeD

Hier de foto’s van het weekend: